Jan Pompe (1952, IJsselstein) is zoon van het familiebedrijf Schilte dat schoolmeubelen produceerde. Hier werkte Jan een paar jaar als productmanager en werden de eerste zaadjes geplant om een ander soort managementmethodiek te ontwerpen. Hoewel Jan zag dat zijn ouders hun uiterste best deden om een goede werkgever te zijn voor hun werknemers, ontstond het inzicht dat management toch veelal manipulatief is. Dat inzicht werd later in zijn omvangrijke carrière bij diverse werkgevers alleen maar bevestigd. Manipulatief in de zin van: hoe krijg ik anderen zo ver dat ze doen wat ik wil?

Een goede volgeling is iemand die precies doet wat hij wil

Als jongeman zag Jan toen al dat deze ‘command and control’ managementstijlen niet houdbaar konden zijn in de steeds sneller veranderende wereld waarin samenwerken steeds belangrijker werd. ‘Integer managen, hoe doe je dat’ was de vraag die hem bezighield. En: als we een organisatie als een systeem beschouwen betekent het dat niet dat het hele systeem, dus iedereen, van bepaalde maatregelen beter moet worden?
Jan: “Ik ben meer dan geboeid door het fenomeen samenwerken wat alleen lijkt te werken als iedereen daar voordeel aan beleeft. Om dat te bereiken heb je structuur nodig waarin afspraken worden gemaakt, samen met de betrokkenen. Vrijheid heb je het meest binnen heldere kaders.
Tijdens mijn studies (organisatiecultuur, managementpsychologie en -filosofie) heb ik ontdekt dat een moderne management methodiek herhaalbaar, uitlegbaar en bevorderlijk moet zijn voor iedereen. Ga er maar aanstaan. Ik denk dat ik daar met Common Sense een behoorlijk uniek antwoord op geef. Naast een visie gestoeld op een aantal psychologische inzichten, heeft het daarom ook een pragmatische methodiek waar je letterlijk mee leert hoe je anders kan leidinggeven. Het biedt ordening en logica.
Ik leerde in mijn studietijd al dat het belangrijk was om als autonoom denkend mens je eigen visie en mening te ontwikkelen. Een goede volgeling is iemand die precies doet wat hij wil. En daar hebben we meer van nodig in organisaties.”

De kern van het managen veranderen

Na werkzaam te zijn geweest bij o.a Borsumij Wehrij en Wang richtte Jan in 1987 Axis in Utrecht op en kocht in 1990 daar zijn eigen pand. Axis koos hij als naam voor zijn organisatie waarbinnen de ‘common sense’ filosofie ontstond. In 2003 startte Jan ook met het geven van Common Sense Leiderschapstrainingen en als eerste bij IBM en Ordina.
“’Common sense’ is natuurlijk vrij vertaald boerenverstand maar in ons werk, het ontwikkelen van organisaties, gaat het over ‘gemeenschappelijk begrip’”. Op de vraag waarom de naam Axis is gekozen, legt Jan uit dat het staat voor de as, de kern waaromheen alles op een natuurlijke wijze draait. “Eigenlijk wilde ik ook de kern van het managen veranderen.”

Wat drijft Jan Pompe nu?

Jan raakt in 2010 eenzijdig verlamd en moet stoppen met werken. Michael Bres en Jelle Hüner zetten samen het bedrijf Axis into Management voort.
Jans betrokkenheid bij een betere samenleving uit zich nu op andere manier. Hij helpt vluchtelingen met hun inburgering in de Nederlandse taal. Zijn buurman, Rami, een vluchteling uit Syrie komt bijzonder veel over de vloer.
“Laatst heb ik zelfs de Common Sense methodiek kunnen toepassen voor een situatie in zijn tegelzetter bedrijf. Over in het formele circuit formele afspraken maken. Dat snapte Rami bijzonder goed en werkte ook. Hij gaat met me naar concerten en we bezoeken samen steden en mooie plaatsen. Zo combineren we elkaars bedoeling. Rami leert Nederland kennen en ik kom nog eens ergens met mijn rolstoel”.

Meer weten? Hieronder kun je verder lezen over de fundamenten waar Common Sense op is gebouwd.

Filosofen om de mens te kunnen begrijpen

Jan baseerde zijn ‘common sense’ filosofie op een aantal bekende filosofen en wetenschappers die, als je ze bij elkaar zet, alle fundamentele inzichten geven hoe je leiding geeft aan samenwerking. De mens werkt van nature samen. Waarom blijkt dat iedere keer zo lastig? Jan is van mening dat als je je werkelijk verdiept in de mens en zijn natuurlijke drijfveren je beter gaat begrijpen wat wel en niet werkt op de lange termijn in organisaties.

Rene Descartes: de mens streeft naar autonomie (zelfbeschikking)

Ik denk dus ik besta. Dit benadrukt het karakter van mensen als autonoom denkende wezens. Jan voegt daaraan toe: erken die ook en zorg dat voor medewerkers alles in het werk wordt gesteld om autonoom te kunnen functioneren. In organisaties ontstaat de laatste jaren een obsessieve zucht naar ‘command en control’. Dat gaat uit van het idee dat één persoon alles lijkt te weten en heeft een negatieve invloed op het zelf willen nadenken van medewerkers. Creativiteit, innovatie kracht en lerend vermogen verzwakken als mensen geen ruimte beleven om zelfstandig bij te dragen aan de bedoeling van de organisatie. Mits die in lijn ligt met hun eigen bedoeling. Lees ook de  blog van een deelnemer die inzag dat hij een ‘management ego’ had.
Deel dus de controle, adviseert Jan en regel daarvoor wel duidelijke samenwerkingsafspraken.

Immanuel Kant: versterk de vrijheid van handelen

Kants Sapere aude staat voor ‘durf te weten, durf wijs te zijn’. Mensen hebben volgens Kant een natuurlijke bereidheid om zich in te zetten voor de organisatie. Jan pleit voor organisaties waarin medewerkers vrij kunnen bewegen en eigen keuzes mogen maken in lijn met de bedoeling van de organisatie. Vrijheid in spanning met gebondenheid (de gemaakte afspraken). Individuele keuzevrijheid en ontwikkelingsmogelijkheden maken dat medewerkers blijven leren en organisaties zich blijvend kunnen aanpassen aan wisselende omstandigheden.

Jean Jacques Rousseau: organiseer wederzijdse instemming

Aangezien geen enkel mensen natuurlijk gezag heeft over zijn gelijke en aangezien macht geen enkel recht voortbrengt, blijft dus wederzijdse toestemming over als enige grondslag van ieder rechtmatig gezag onder de mensen.
Jan gaf daar indertijd de volgende toelichting op: een organisatie is een samenhang van afspraken en overeenkomsten en vormt zo een platform voor samenwerking. Levendige, krachtige en duurzame organisaties komen alleen tot stand als die afspraken zijn gebaseerd op wederzijdse instemming. Om dat te bereiken is het nodig dat alle betrokkenen dezelfde informatie hebben, gelijkwaardig kunnen inbrengen van vragen en meningen en er veiligheid wordt ervaren. Heb je dit bereikt? Dat vergroot de kans dat medewerkers blijven nadenken over wat precies de bedoeling is.

Karl Popper: besef dat alles zich voortdurend ontwikkelt

Poppers diepste overtuiging was dat kennis als voorlopig beschouwd moet worden. Moge het sterkste idee overeind blijven totdat zich iets beters voordoet. En dan helpt het als het koor van stemmen in de samenleving zo gevarieerd mogelijk is.
Jan heeft 20 jaar geleden Agile werken ongeveer uitgevonden zegt hij. Durf los te laten binnen een set van samenwerkingsafspraken. Begin met kleine stapjes vanuit je huidige praktijk met het versterken van competenties en kennis van mensen. Blijf scherp observeren of dat leidt naar het gewenste resultaat, stuur bij.