Ik vergelijk de hiërarchie van de sterren in het medialandschap met de promotie en demotie van managers in organisaties. In deze analogie zijn verrassend veel overeenkomsten te bespeuren. Met de hamvraag: wie is de Mol in jouw organisatie?

“Gordon is absoluut van categorie A”, zei mijn beste vriendin Ans K. resoluut. We zaten in mijn woonkamer met een glaasje witte wijn. Allebei op onze eigen bank. De middagzon scheen naar binnen, het was vijf uur, ik had vanaf mijn plek uitzicht op de Bakenesserkerk uit de 15^de eeuw. Ans K. en ik spraken over een topologie van Bekende Nederlanders.
We onderscheidden vier categorieën, die samen een hiërarchie vormen.
We waren het al snel eens over Linda. Linda de Mol staat als absolute koningin aan de top van de piramide. Sterker nog, zij bepáált de piramide. Dat staat buiten kijf. Andere Bekende Nederlanders mogen eens per jaar bij haar op audiëntie komen in Linda’s Zomerweek. Kroonprinses Chantal Janzen neemt een speciale positie in. Zij is een Prins Charles en bevindt zich, net als hij, in de wachtkamer.
Daarna volgt categorie A. Naast Gordon behoren ook Robert ten Brink, Carlo Boszhard en Umberto Tan tot deze klasse. Dit weet je omdat zij op prime time worden uitgezonden. Kijkcijferkanonnen.
Tot categorie B behoren mensen als Dieuwertje Blok, Rick Brandsteder en John Williams. Geen prime time slots voor hen, maar toch ook geen uitzendingen midden in de nacht waar geen hond naar kijkt.
Bevind je je in categorie C, dan moet je je zorgen maken. Dan praat je grappige video’s aan elkaar, waarin baby’s van een commode vallen en in een volle wasmand landen. Denk aan Ron Boszhard (ja, de broer van), Dave Roelvink (ja, de zoon van) en inmiddels ook Hennie Huisman.
Tenslotte is er categorie D, waartoe je behoort als je je voor de camera’s op een onbewoond eiland laat mishandelen. Mirna Goossens, Roy Donders en Jokertje. Het geeft helemaal niks als je deze namen niet kent.

Promotie en demotie door kijkcijfers en advertentie inkomsten

Zoals Linda en Chantal boven de piramide staan zijn er ook mensen die uit de piramide verwijderd zijn, vaak door eigen toedoen. Frank Marsmeijer verhandelde verdovende middelen. Niet handig. Bij Peter Jan Rens werd een inval gedaan door de FIOD. En recentelijk hebben we de excommunicatie van Bilal Wahib kunnen volgen. Een veelbelovend talent dat een minderjarige jongen verleidde om zijn geslachtsdeel te tonen op social media.
Drie voorbeelden van onaanraakbare Bekende Nederlanders. Dit zijn illustraties van de sociale mobiliteit in de piramide. De kijkcijfers zijn het mechanisme dat hierachter zit. En de hieraan gekoppelde advertentie inkomsten. De kijkcijfers vormen een verdeelsleutel voor de verdeling van middelen over de Bekende Nederlanders. Je kunt naar boven percoleren, maar je kunt net zo makkelijk afglijden. De kijkcijfers zijn in belangrijke mate bepalend, maar ook of je nog in de gratie bent bij Linda. Ans K. en ik vragen ons af hoe lang het nog duurt voordat we Hennie Huisman door een mierennest naar een te karig maal zien tijgeren.

Wat drijft de sociale mobiliteit in managementland?

“Hij heeft geen goede pers”, hoorde ik een projectmanager eens over een collega zeggen. In het licht van het bovenstaande over Bekende Nederlanders vroeg ik me af of ook managers als een piramide zijn geordend. Dan heb ik het uiteraard niet over de bureaucratische hiërarchie, maar over een sociale ordening. Wie doet ertoe en wie ligt eruit? Welke mechanisme drijft – analoog aan de kijkcijfers en de advertentie inkomsten – de sociale mobiliteit in managementland?

Promotie en demotie door persoonlijke marketing en de ‘inner circle’

Ik sprak hier drie managers over. Eén van hen werkt voor een overheidsorganisatie, de andere twee voor beursgenoteerde bedrijven. Hun verhalen komen echter zoveel overeen dat het type organisatie geen factor van betekenis lijkt te zijn.

1. De belangrijkste reden voor beweging in de piramide, die zij inderdaad herkenden in hun respectievelijke organisaties, was het leveren van prestaties, mits je deze goed wist te verkopen. Het loont dus niet om bescheiden te zijn en te verwachten dat anderen jouw wapenfeiten vanzelf wel zouden zien en waarderen. Je moet deze actief en in eenvoudige bewoordingen via meerdere kanalen onder de aandacht brengen.
   Managers die zeer bedreven zijn in het marketen van de eigen prestaties laten dit door anderen doen. Eén van de leidinggevenden die ik sprak vergeleek dit met de werking van een hefboom. Door een ánder jouw prestaties te laten promoten vermenigvuldig je de kracht van jouw boodschap.
   Dit kun je organiseren door met collega’s af te spreken elkaar daarin te helpen, vertelde een andere manager die ik sprak. De ene hand wast de andere. Alle drie waren het erover eens dat de prestatie wel écht betekenisvol moet zijn. Een mislukt project valt niet te verpakken als een succes, hoezeer je dat ook probeert. Daar kom je formeel misschien mee weg, maar informeel zeker niet. Het effect van een geslaagde klus is echter geen lang leven beschoren. “Je bent zo succesvol als je laatste project”, zei de manager van de overheid. De andere twee beaamden dit.
2. Naast het leveren van goede prestaties is er echter een tweede factor van belang in de sociale mobiliteit. Dat is een samenspel van sympathie en bedreiging. De ‘inner circle’ – analoog aan categorie A van Bekende Nederlanders – kan zich bedreigd voelen door een nieuwkomer. De managers in de ‘inner circle’ die minder sterk in hun schoenen staan proberen hun club exclusief te houden. Hun verworvenheden kunnen onder druk komen te staan als ze deze nieuwkomer toelaten. Krachtige leidinggevenden verzamelen juist kritische nieuwkomers om zich heen en waarderen de prestaties van hun collega’s oprecht.
   De drie managers die ik sprak waren het ook hier over eens: zelfverzekerde leidinggevenden hadden de kenmerken van wijze leiders. Organisaties met dat soort mensen noemen zij gezond en prettig om in te werken.

Wie is de Mol?

Beide sociale systemen – het rijk der Bekende Nederlanders en het nest managers – hebben kenmerken van een meritocratie met feodale trekjes. Je moet wel degelijk prestaties van betekenis leveren, maar dat is niet voldoende. Je moet in de gratie zijn bij de koning of de koningin. Je hebt je inmiddels vast wel afgevraagd welke plek jij inneemt in jouw organisatie.
Misschien weet je dit al lang. Of interesseert het je niets. Dat lijkt me heel gezond. Maar kijk eens om je heen. Wie herken je als een Dries Roelvink, een Hennie Huisman? Wie staat algemeen bekend als de Chantal Janzen? En last but not least, wie is de Linda de Mol die in jouw organisatie over haar koninkrijk heerst?

Axis into Management

Jasper Doornbos