Het was er bloedheet. Het was niet zozeer de hitte die me het zweet deed uitslaan, maar de hoge luchtvochtigheid. In de jaren 2011 en 2012 werkte ik als Country Manager in Singapore. Het accepteren van die functie was een haastige beslissing, omdat mijn voorganger plotseling zijn ontslag had ingediend en het team onmiddellijk een leidinggevende nodig had, naar het oordeel van de directie. Mijn vrienden adviseerden me om de uitdaging aan te gaan, want zo kon ik kennis maken met een totaal andere cultuur. Maar wat bleek: ik hernieuwde vooral mijn kennismaking met mijn eigen cultuur!

Over sociale en culturele vaardigheden

Ik kan in algemene termen spreken over culturele en sociale vaardigheden, maar ik deel veel liever enkele ervaringen die ik opdeed in Singapore. Het zijn belevenissen die een diepe indruk op me hebben gemaakt, omdat ik zo werd geconfronteerd met mijn eigen waarden. De gebeurtenissen brachten deze van het onbewuste naar het bewuste domein.

1.      Slingeren voor Sentosa

Er is niet zo heel veel recreatiefs te doen in Singapore. Veel Singaporezen spenderen hun weekend in Maleisië. Voor ons is dat een exotisch land, voor hun is dat een half uur met de taxi. Singapore grenst aan Maleisië en is niet zo groot. Op een zaterdag besloot ik naar Sentosa te gaan. Dit is een preteiland vol kermisattracties voor de kust van Singapore. Je kunt er met een bootje naartoe, maar het is veel makkelijker om de kabelbaan te nemen. Ik nam de lift naar de 24^ste etage van de wolkenkrabber, waar het vertrekpunt is gevestigd. In dit perfect georganiseerde land is alles ondubbelzinnig aangegeven en ik zag de kaartjesverkoopster achter haar balie zitten. Er hingen touwen voor crowd control, net zoals in de Efteling. Er was helemaal niemand dus ik liep om de lijnen heen naar de kassa toe. Maar dát was niet de bedoeling. De kaartverkoopster keek mij afkeurend aan (wéér zo’n westerling) en vertelde me dat ik tussen die touwen naar haar toe moest komen. Ik antwoordde dat ik begreep dat die touwen er zijn voor crowd control, maar dat dit nu niet nodig was omdat er niemand in de rij stond. Ze was onverbiddelijk. Enigszins geërgerd liep tussen de lijnen door om een kaartje te mogen kopen. Gedurende de slingertrip van een minuut keek ik onderzoekend om de camera’s van Candid Camera te ontdekken. Ik zag talloze camera’s maar deze hingen er niet voor een amusementsprogramma.

2.      De nachtelijke safari

Enkele weekenden later wilde ik gaan dineren op een boot op de rivier. De taxi die ik had besteld haalde me op bij mijn hotel, maar we kwamen door allerlei misverstanden terecht in een nachtelijke safari. Vraag me niet naar de details. Om zeven uur is het donker. Altijd om zeven uur. Het land ligt immers min of meer op de evenaar. In een lange rij schuifelden we naar de safari-auto’s die ons door het park zouden rijden. Mijn auto zat propvol. Meer lichamelijk contact dan je lief is, maar dat is normaal in een land waar de reizigers in de overigens volmaakt functionerende metro’s worden aangestouwd. De chauffeur reed en de gids vertelde. ‘We komen zo dadelijk aan bij een olifant’. Vier schijnwerpers spongen aan en de olifant knipperde verschrikt en verblind met zijn ogen. ‘Een olifant heeft vier poten en een slurf’, vervolgde de gids. Ik beschouwde dat als de inleiding tot meer informatie, maar het bleef bij deze toelichting. Op naar de leeuw. Er zaten uitsluitend volwassenen in de safari-auto, maar we werden toegesproken alsof we kinderen waren. Ik voelde me niet serieus genomen, maar mijn medepassagiers keken blij om zich heen.

3.      Een ontmoeting met een Chinees

Het verkrijgen van opdrachten voor het team was één van mijn werkzaamheden. Bij de Europese bedrijven die in Singapore een vestiging hebben was dit niet zo’n probleem. We spraken dezelfde taal en hadden min of meer vergelijkbare culturen. Tenminste, als je dit vergelijkt met de andere potentiële klanten. Zo ontmoette ik een keer een Chinees. Ik was te gast bij een Aziatische onderneming en hij had mij in gebrekkig Duits begroet. Op zijn vraag had ik geantwoord dat ik ‘Dutch’ was dus ik nam hem zijn vergissing niet kwalijk. Hij vertelde mij dat hij oorspronkelijk uit China kwam. Geen verrassing, want tachtig procent van de bevolking van Singapore is Chinees. We voerden ons gesprek en de toon was zakelijk, maar plotseling keek hij mij scherp aan: ‘Freedom is overrated’, beet hij mij toe. ‘It is all about making money’. Van mijn stuk gebracht – ik had dit niet zien aankomen – antwoordde ik ‘Let us agree to disagree’. Zijn opmerking raakte mij zo diep in mijn  kern, dat ik de rest van de dag nodig had om me te herpakken.

Sociaal en cultureel bewustzijn

Deze gebeurtenissen deden me beseffen dat ik door-en-door Nederlands ben. Vrijheid en democratie zijn voor mij uiterst belangrijke waarden. Ik vind het belangrijk om serieus genomen te worden, en dat ik word gezien als een waardige gesprekspartner. De bedoeling vind ik zwaarder wegen dan de regel. Regels zijn er om de bedoeling praktisch om te zetten naar het concrete handelen, maar als we zien dat dit concrete handelen niet langer de bedoeling dient, maken we nieuwe regels. We kunnen als volwassenen immers allemaal zelfstandig nadenken?

Maar ik realiseerde me in Singapore ook dat dit mijn waarden zijn. En dat die afwijken van de waarden van het land waar ik te gast was. Het was ongepast om in discussie te gaan met de mensen die me welkom heetten in dit buitenland, zo had ik geleerd van een kortstondige studie van haar cultuur. Ik moest beschikken over de sociale vaardigheden om hier mee om te gaan, en ik heb helaas meer dan eens de plank mis geslagen. De kunst is om standvastig te zijn in de waarden die je dierbaar zijn , maar je tegelijk te realiseren dat anderen andere waarden hebben, die zij minstens zo belangrijk achten. Wederzijds respect, komt dan in je op.

Mijn confrontatie met een totaal andere cultuur heeft me gesterkt in mijn eigen waarden en heeft mijn sociale vaardigheden op de proef gesteld. Ik ben zeker niet overal in geslaagd en heb me met schade en schande op dit vlak ontwikkeld. Het was een tijd van beproevingen, maar ik had het niet willen missen. Mijn ervaringen in Singapore hebben mij voorzien van een hele verzameling nieuwe brillen waarmee ik naar de wereld kan kijken. En deze komen mij goed van pas in mijn praktijk. Aan die klamme hitte heb ik echter nooit kunnen wennen. Hoe graag loop jij in driedelig pak rond in een sauna?